Pakt migracyjny

Nielegalni migranci u wybrzeży Hiszpanii - 2013

Gwałty w Europie w roku 2021. Wyraźnie widać dysproporcję pomiędzy krajami będącymi celem migrantów, a resztą państw Unii Europejskiej.

Pakt migracyjny - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 z dnia 14 maja 2024 r., regulujące kwestie migracji i azylu. De facto pakt migracyjny pogłębia kryzys migracyjny w Europie i daje wbrew art. 79 TFUE, zielone światło dla nielegalnej migracji, która destabilizuje wewnętrznie Unię Europejską.

Mechanizm

Pakt migracyjny zakłada:

• przymusowe przesiedlanie migrantów do państw członkowskich Unii Europejskiej w ramach tzw. przymusowej solidarności
• w razie nie przyjęcia migrantów kary do kilkudziesięciu tysięcy euro za jednego nie przyjętego imigranta

Dodatkowo w ramach dyrektywy azylowej imigranci przesiedleni do poszczególnych państw mają mieć zapewniony taki sam poziom wsparcia państwa, co oznacza, że w takich krajach jak Polska imigranci będą musieli otrzymywać z publicznych pieniędzy pomoc porównywalną do tej otrzymywanej w bogatych krajach Unii. W praktyce może to oznaczać wsparcie wyższe niż dla Polaków.

Tło polityczne

Polityczna samowola Angeli Merkel

Szlaki migracyjne - 2015

5 września 2015 kanclerz Niemiec Angela Merkel po nocnej konsultacji (z 4 na 5 września) z ówczesnym kanclerzem Austrii Wernerem Faymannem podjęła decyzję o otwarciu granic dla uchodźców z Syrii, którzy przez Węgry i Austrię próbowali przedostać się do Niemiec. Jak ustalili dziennikarze w urzędzie kanclerskim brakowało jakichkolwiek dokumentów, dotyczących podjęcia tej decyzji. Tym samym Niemcy w osobie kanclerza postawiły się ponad wszystkimi innymi państwami Unii podejmując historyczną decyzję, która rzutuje na europejskie kwestie uchodźcze do dziś.

Wydarzenie to uznaje się za kluczowe i dające początek kryzysowi uchodźczemu, a później kryzysowi migracyjnemu w Europie. Było to pierwsze zielone światło dla szerokiej migracji, w dużej mierze w kolejnych latach nielegalnej. Warto także dodać, że w roku 2015 r. problemem dla społeczności międzynarodowej było Państwo Islamskie, a niekontrolowana migracja drastycznie zwiększała ryzyko przedostania się bojowników do Europy.

Polityka Angeli Merkel Herzlich Willkommen

31 sierpnia 2015 roku Angela Merkel powiedziała Wir schaffen das, co znaczy „Damy radę“. Zdanie wypowiedziane na konferencji prasowej w Berlinie, powtórzone później przez niemiecką kanclerz wielokrotnie, stało się symbolem. I nie tylko w Niemczech jest traktowane jako zaproszenie dla uchodźców, zapewnienie, że Europa pomoże tym, którzy uciekają przed wojną. Symbolem najazdu nielegalnych migrantów na Europę stała się włoska Lampedusa. Mała wysepka na Morzu Śródziemnym została dosłownie zalana tysiącami mieszkańców Czarnego Lądu, których mafie przerzucają na Stary Kontynent właśnie przez Lampedusę. Nikt w Europie, żadne państwo nie wyśle swej armady morskiej, by chronić Lampedusę i zewnętrznych granic Unii. Bo w naszej Unii lewicowe bezprawie ma być bezkarne. To polityka „herzlich willkommen” Angeli Merkel rozpoczęła wielką, niekontrolowaną falę migracji, która zaczęła się już pierwszym wielkim kryzysem". Polska, Węgry sprzeciwiły się temu. Tusk groził nam wówczas karami, jako szef Rady Europejskiej. Taki był przecież pomysł - niech każdy przyjedzie, każdego przyjmiemy. Wtedy częściowo udało się tę falę zatrzymać. Kanclerz Merkel, zapraszając niejako uchodźców i migrantów, nie spodziewała się, że za tym apelem popłynie tak wielka liczba osób, grubo ponad milion. Ja nawet postawię taką tezę, że żadne państwo nie byłoby w stanie sobie poradzić. Jeśli Niemcy, uważane za jedno z najlepiej zorganizowanych państw na świecie, sobie nie poradziły, to tym bardziej nie dałyby rady inne kraje. Z tego punktu widzenia dostrzegam pewne rozminięcie się zaproszenia Merkel z rzeczywistością, czyli "zapraszałam, ale nie spodziewałam się, że tylu was będzie". To generuje przecież określone problemy, choćby logistyczne - gdzieś tych ludzi trzeba, rozmieścić, przenocować, wyżywić, zaopatrzyć i się nimi opiekować w dalszej perspektywie.

25 listopada 2015 r. kanclerz Angela Merkel w przemówieniu w Bundestagu opowiedziała się za wprowadzeniem kontyngentów uchodźców, którzy co roku byliby przyjmowani przez Unię Europejską. Podkreśliła przy tym, że od tego, czy cała Europa weźmie udział w kwotowym systemie rozdziału migrantów, zależeć będzie przyszłość strefy Schengen.

Rząd Tuska pod presją Niemiec

W Polsce przed wyborami parlamentarnymi w październiku 2015 r. ówczesny rząd PO–PSL pod presją niemiecką, wbrew stanowisku pozostałych państw Grupy Wyszehradzkiej zgodził się praktycznie bez żadnych negocjacji na relokację uchodźców. Polacy byli świadkami chaosu informacyjnego, ponieważ ze strony rządu padały najróżniejsze ilości uchodźców, których miała przyjąć Polska. Najpierw pojawiały się informację o tysiącu, kilku tysiącach, najwyższą liczbą która padła było 12 tysięcy. 18 września 2015 r. Cezary Tomczyk w wywiadzie dla stacji RMF FM powiedział, że 12 tys. uchodźców w Polsce to sprawiedliwe, ale jesteśmy przygotowani na każdą liczbę.

PiS przeciwny relokacji uchodźców

Zdaniem Jarosława Kaczyńskiego decyzje rządu Ewy Kopacz były bezprawne - 16 września, jeszcze za czasów rządu Ewy Kopacz, mówił w Sejmie:

Tak naprawdę, Wysoka Izbo, ważne jest następujące pytanie, mianowicie czy rząd ma prawo pod obcym naciskiem, zewnętrznym naciskiem, i bez wyraźnie wyrażonej zgody narodu podejmować decyzje, które z wysokim stopniem prawdopodobieństwa mogą mieć negatywny wpływ na nasze życie, na naszą codzienność, na nasze życie publiczne, na naszą przestrzeń publiczną, na naszą realną sferę wolności, wreszcie, co tutaj przecież też podnoszono, na nasze bezpieczeństwo. Chcę powiedzieć jasno, że Prawo i Sprawiedliwość uważa, że rząd nie ma prawa do podejmowania takich decyzji. (Oklaski) Co więcej, uważa, że podejmowanie tego rodzaju decyzji bez wyraźnej zgody społeczeństwa...

   (Poseł Rafał Grupiński: To zróbcie referendum.)

   ...a takiej zgody nie ma, jest łamaniem konstytucji.

   (Poseł Jan Vincent-Rostowski: A kto łamie konstytucję? Kto ją łamie?)

   Tak, panie pośle, łamaniem konstytucji, łamaniem zasady suwerenności narodu, a także praw obywatelskich. Dlatego nie ma tutaj naszej zgody. (Oklaski)

   Chcę też powiedzieć, że nie chodzi tutaj o przyjęcie tej czy innej liczby cudzoziemców, niezależnie od tego, jacy to są cudzoziemcy. Chodzi o to, że istnieje poważne niebezpieczeństwo, że zostanie uruchomiony proces, który w wielkim skrócie będzie wyglądał mniej więcej tak, że najpierw liczba cudzoziemców gwałtownie się zwiększa, później nie przestrzegają oni, nie chcą przestrzegać, deklarują, że nie będą przestrzegać naszego prawa, naszych obyczajów...

Po przejęciu władzy przez PiS rząd Beaty Szydło nie zgodził się na wprowadzenie w życie decyzji, pod którą podpisała się premier Ewa Kopacz i relokację uchodźców. Czynnikiem który utwierdził rząd oraz społeczeństwo polskie o słuszności takiej decyzji były ataki terrorystyczne w Brukseli w 2016 r.

Umowa Unii Europejskiej z Turcją

W marcu 2016 roku doszło do porozumienia Unii Europejskiej z Turcją w wyniku którego Turcja otrzymała w dwóch transzach 6 miliardów euro za powstrzymanie na swoich granicach syryjskich migrantów.

Regulacje prawne

Traktat amsterdamski z 1997 r. dokonał uwspólnotowienia polityki azylowej, wizowej i migracyjnej dając Radzie Europejskiej pewne ogólne kompetencje w tym zakresie.

Traktat z Lizbony rozszerzył w sposób znaczący kompetencje Unii Europejskiej w zakresie polityki migracyjnej.

Podstawą do prawnego uregulowania kwestii migracji i wypracowania polityki migracyjnej, azylowej jest obecnie art. 79 TFUE, którego ustęp pierwszy stanowi:

Unia rozwija wspólną politykę imigracyjną mającą na celu zapewnienie, na każdym etapie, skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi, sprawiedliwego traktowania obywateli państw trzecich przebywających legalnie w Państwach Członkowskich, a także zapobieganie nielegalnej imigracji i handlowi ludźmi oraz wzmocnione ich zwalczanie.

Warto podkreślić, że zgodnie z przywołanym przepisem szczególnym celem polityki migracyjnej jest zapobieganie nielegalnej migracji oraz wzmocnione jej zwalczanie.

Główne kroki milowe dla przyjęcia paktu migracyjnego

Początkiem zainteresowania polityków kwestiami migracyjnymi był rok 2015, w którym rozpoczął się kryzys migracyjny. Rada Europejska, Komisja Europejska oraz inne organy Unii podejmowały od 2015 r. do 2020 r. szereg inicjatyw w celu rozwiązania kryzysu migracyjnego. 23 września 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła nowy pakt o migracji i azylu oraz pięć nowych wniosków ustawodawczych, by zreformować unijne przepisy azylowe. Prace nad paktem trwały 4 lata. 14 maja 2024 r. Rada ostatecznie przyjęła pakt migracyjny.

Kontekst polski

Warte podkreślenia jest, że Polska pod rządami Prawa i Sprawiedliwości konsekwentnie sprzeciwiała się paktowi migracyjnemu i narzucaniu Polsce przyjęcia migrantów. Rząd Beaty Szydło po wygranych wyborach w 2015 r. nie zrealizował wynegocjowanej przez poprzedni rząd Ewy Kopacz relokacji do Polski uchodźców. W 2023 r. po wygranych wyborach przez Koalicję 13 Grudnia, zaledwie 7 dni po zaprzysiężeniu rządu - 20 grudnia 2023 r. - Donald Tusk na Radzie Europejskiej zgodził się na pakt migracyjny. W kwietniu 2024 r. podczas głosowania nad ostatecznym przyjęciem paktu migracyjnego przez Parlament Europejski, posłowie Koalicji Obywatelskiej demonstracyjnie głosowali przeciwko paktowi migracyjnemu razem z Węgrami, aby zdezorientować polską opinię publiczną w momencie gdy przyjęcie paktu było już przesądzone.

Referendum w Polsce

Rząd Prawa i Sprawiedliwości połączył wybory parlamentarne w 2023 r. z referendum licząc, że Polacy w sposób zdecydowany i najbardziej demokratyczny wyrażą swój stosunek do migracji. Kategoryczne wypowiedzenie się obywateli w sprawie sprzeciwu dla migracji było by ważnym argumentem dla Polski. Pytanie referendalne, dotyczące migracji brzmiało: Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską? Od samego początku przeciwnikiem referendum była Koalicja Obywatelska. Donald Tusk 16 sierpnia 2023 r. podczas Rady Krajowej PO powiedział, że uroczyście unieważnia to referendum.

Składniki Paktu migracyjnego

Pakt składa się z pięciu kluczowych rozporządzeń:

• rozporządzenie w sprawie kontroli przesiewowej: ustanawiające jednolite przepisy dotyczące identyfikacji obywateli państw trzecich po ich przybyciu, a tym samym zwiększające bezpieczeństwo w strefie Schengen.
• rozporządzenie Eurodac: dotyczące utworzenia wspólnej bazy danych obejmującej dokładniejsze i kompletniejsze dane, aby wykrywać przypadki niedozwolonego przemieszczania się.
• rozporządzenie w sprawie procedur azylowych: zwiększające szybkość i skuteczność procedur azylowych, procedur powrotu i procedur granicznych.
• rozporządzenie w sprawie zarządzania azylem i migracją: ustanawiające nowy mechanizm solidarności między państwami członkowskimi w celu zrównoważenia obecnego systemu, w ramach którego kilka państw odpowiada za zdecydowaną większość wniosków o udzielenie azylu. Rozporządzenie to obejmuje również jasne przepisy dotyczące odpowiedzialności za wnioski o udzielenie azylu.
• rozporządzenie w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i spowodowane działaniem siły wyższej: gwarantujące gotowości UE do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi w przyszłości, w tym z instrumentalizacją migrantów.