Centralny Port Komunikacyjny
Centralny Port Komunikacyjny to planowany węzeł przesiadkowy między Warszawą i Łodzią, który zintegruje transport lotniczy, kolejowy i drogowy. Głównym założeniem Koncepcji CPK jest budowa węzła transportowego opartego na węźle lotniczym (lotnisku przesiadkowym) i kolejowym oraz pełna integracja z krajową i międzynarodową siecią tras kolejowych i drogowych. Niezależnym celem jest integracja aglomeracji warszawsko-łódzkiej i stworzenie silnego centrum gospodarczego, który może stać się kołem zamachowym rozwoju Polski.[1]
Program wieloletni[edytuj | edytuj kod]
28 października 2020 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego: Program inwestycyjny Centralny Port Komunikacyjny. Etap I. 2020-2023. W pierwszym etapie zaplanowanym na lata 2020-2023 zostaną wykonane prace przygotowawcze dla CPK – nowego lotniska centralnego dla Polski – i sieci nowych linii kolejowych, w tym kolei dużych prędkości. Zgodnie z Koncepcją CPK realizacja przedsięwzięć składających się komponent lotniskowy jest przewidziana do końca 2027 r. Realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych składających się na komponent kolejowy ma nastąpić do końca 2034 r., obejmując dwie perspektywy finansowe UE. Ze względu na unikalny stopień skomplikowania przedsięwzięć zawartych w programie inwestycyjnym CPK, jego realizacja jest podzielona na etapy.Program dotyczy pierwszego z etapów procesu inwestycyjnego CPK. Etap ten obejmuje działania przygotowawcze, w szczególności związane z planowaniem i opracowaniem założeń projektowych, a także wykupem gruntów pod realizację inwestycji. Rozpoczęcie nabywania nieruchomości, w tym w postaci zamian, przewidziane jest na 2020 r., zaś decyzja lokalizacyjna CPK – dokonująca wywłaszczenia – wydana ma zostać w 2023 r.).[2]
Jest decyzja środowiskowa dla odcinka z Warszawy do węzła CPK. W tym tygodniu przetarg na tunel CPK w Łodzi[edytuj | edytuj kod]
11.12.2023 r. Marcin Horała poinformował o tym podczas podsumowania swoich 1.500 dni na stanowisku pełnomocnika rządu ds. CPKZ całego serca dziękuję za te ponad cztery lata niełatwej, ale pasjonującej pracy. Jej efektem są m.in. dzisiejsze znakomite informacje dotyczące inwestycji kolejowych CPK. Zostawiam projekt CPK z zapewnionym finansowaniem do 2030 r., z wybranym inwestorem mniejszościowym dla lotniska i z dofinansowaniem unijnym dla części kolejowej projektu. Dla lotniska mamy gotowy projekt, badania przyrodnicze, wykupionych ponad 1.200 ha bez wywłaszczania ani jednej osoby, decyzję środowiskową i wniosek o lokalizacyjną. Trwają już prace w terenie: na obszarze węzła lotniskowego i przy tunelu w Łodzi. [3]
Spółka CPK pozyskała już w sumie ponad 400 mln zł unijnego dofinansowania z instrumentu CEF „Łącząc Europę”.[edytuj | edytuj kod]
Spółka planuje ubiegać się o kolejne środki. W aktualnie trwającym naborze do programu CEF będzie wnioskować o dotacje na łączną kwotę co najmniej 1,7 mld zł.[4]Zamknięcie projektu Centralnego Portu Komunikacyjnego nie będzie łatwe - powiedział w piątek pełnomocnik rządu ds. CPK Marcin Horała. Wyjaśnił, że wiązałoby się to m.in. ze zmianą ustawy o CPK czy zwrotem pieniędzy, które Polska otrzymała już z Unii Europejskiej.[5]
CPK ma przynieść setki miliardów złotych zysku. Inwestycja zwróci się w 12 lat[edytuj | edytuj kod]
W ciągu pierwszych 32 lat działalności Centralny Port Komunikacyjny wygeneruje blisko 200 mld zł - powiedział w środę pełnomocnik rządu ds. CPK Marcin Horała, przedstawiając raport firmy EY.[6] Informacja prasowa o tym bardzo ważnym dla projektu wniosku pojawiła się na stronie CPK 11 października 2023 r.[7]. W lutym 2024 r., po przejęciu projektu przez rząd Donalda Tuska, a w szczególności przez pełnomocnika Macieja Laska strona jest już niedostępna - jej ślad został wyłącznie w serwisie archive.org[8]. Raport EY jest także dostępny w serwisie archive.org[9].
Raport podsumowania CPK[edytuj | edytuj kod]
16.01.2024 r. Debata dotycząca Centralnego Portu Komunikacyjnego w ostatnim czasie osiąga swój punkt kulminacyjny, a od jej wyniku zależy formuła w jakiej projekt będzie prowadzony w przyszłości. Jako Spółka celowa odpowiedzialna za realizację tego unikalnego przedsięwzięcia czujemy się zobowiązani, aby debata ta była w największym stopniu nasycona faktami i weryfikowalnymi danymi, a nie ograniczała się do warstwy populistyczno-publicystycznej. Uważamy, że Program CPK stanowi pokoleniową szansę dla Rzeczypospolitej. Szansę, której nie wolno zaprzepaścić.[10][11]
Dziesięć argumentów za powstaniem Centralnego Portu Komunikacyjnego.[edytuj | edytuj kod]
Były premier Morawiecki oświadczył, że Centralny Port Komunikacyjny powinien powstać jak najszybciej, niezależnie od tego, kto aktualnie sprawuje władzę w Polsce.Mateusz Morawiecki wymienił dziesięć zasadniczych powodów, dla których powstanie CPK jest absolutnie konieczne.[12]
Brytyjski portal „Daily Express” zachwyca się projektem budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego w Polsce.[edytuj | edytuj kod]
Jako fundamentalny powód podjęcia inwestycji związanej z Centralnym Portem Komunikacyjnym, „Daily Express” wskazuje ograniczone możliwości lotniska na Okęciu w zakresie przepustowości. Lotnisko Chopina w Warszawie może pomieścić ruch w wysokości zaledwie 20 mln pasażerów rocznie. Pominąwszy kwestię samego ruchu lotniczego, autorzy artykułu z zainteresowaniem zauważyli wielki plan rozbudowy kolei dużych prędkości, która w kwadrans ma przemieszczać się na linii Warszawa - CPK. Według pierwotnego pomysłu inwestycji, komunikacja kolejowa ma zapewnić swobodny dostęp do CPK 13 milionom Polaków ze 120 polskich miast.[13]
W sieci trwa wielka akcja "Tak dla CPK", będąca apelem o kontynuację budowy CPK.[edytuj | edytuj kod]
W mediach społecznościowych coraz szersze kręgi zatacza akcja społeczna w obronie strategicznych inwestycji. Hasztag #TakdlaCPK" jest dziś jednym z najpopularniejszych na platformie X.Jak się okazuje, połączył on sympatyków lewicy, narodowców, a nawet... wrogów Prawa i Sprawiedliwości.[14]
CPK może być zmarnowaną szansą. Posłowie PiS krytykują opieszałość rządu Tuska.[edytuj | edytuj kod]
24.01.2024 r. Maciej Lasek w rozmowie z PAP poinformował o rozpoczęciu audytu ws. CPK i zapowiedział przedstawienie na bazie audytu rekomendacji dla Rady Ministrów. Jak wskazał, „co stanie się z projektem Centralnego Portu Komunikacyjnego będzie wiadomo po audycie”, a „pierwsze wnioski z niego poznamy pod koniec tego kwartału”. Zaznaczył także, że dzisiaj nie odważy się powiedzieć, które elementy CPK będą kontynuowane, np. czy to będzie program kolejowy, czy budowa lotniska. Zdaniem Horały, „pierwsze ruchy Macieja Laska są bardzo niepokojące”. To mrożenie procesów inwestycyjnych przez nową administrację jest bardzo niepokojące— powiedział Horała. Kończę apelem do Macieja Laska, aby nie opóźniał, nie mroził. Niech przeprowadza audyt, ale niech audyt nie będzie wymówką do tego, żeby nic nie robić i tych szans rozwojowych nie zaprzepaścić— apelował.[15][16]
Wymiana władz w CPK. Są zmiany w zarządzie i radzie nadzorczej[edytuj | edytuj kod]
05.02.2024 r. Dariusz Kuś został powołany do zarządu przez radę nadzorczą w piątek, 2 lutego br. Został wybrany spośród pięciu kandydatów w postępowaniu kwalifikacyjnym ogłoszonym 22 stycznia.Spółka poinformowała, że rada nadzorcza Centralnego Portu Komunikacyjnego powołała do zarządu spółki Dariusza Kusia - człowieka, który wprost mówił, że jest przeciwny realizacji projektu. [17][18]
Termin minął. Część CPK bez dotacji z UE? "Chałupnictwo"[edytuj | edytuj kod]
CPK zaniechało złożenia przygotowanych wniosków o środki unijne na dwie inwestycje, w tym budowę kolei dużych prędkości Warszawa-Łódź - poinformował poseł PiS Marcin Horała. Chodzi o ponad 1 mld zł. Dostaliśmy wcześniej 290 mln zł dofinansowania na projekt linii KDP między Warszawą i Łodzią. Teraz mieliśmy otrzymać środki na budowę. Termin składania wniosków minął 30 stycznia -Maciej Lasek w rozmowie z money.pl odpowiada, że wniosków nie złożono, bo zostały negatywnie ocenione. Jak informuje nas spółka, najbliższy planowany termin ogłoszenia kolejnego naboru wypada we wrześniu. Horała zastrzega, że rozdań dofinansowania z instrumentu "Łącząc Europę" CEF 2 na lata 2021-2027 już dużo nie będzie.[19]
W CPK rozpoczął się trzymiesięczny audyt, potem będzie kolejny[edytuj | edytuj kod]
07.02.2024 r. "Rozpoczął się audyt CPK. Za trzy miesiące pierwsze poważne decyzje na bazie audytu. Potem trzy miesiące audytu zaawansowanego i wszystko będzie jasne, co dalej" - poinformowała w środowej rozmowie w radio RMF FM minister FiPR.Zdaniem Pełczyńskiej-Nałącz, termin uruchomienia portu 2028 rok jest "absolutnie nierealistyczny". Taki termin realistyczny, gdyby iść według scenariusza zarysowanego przez poprzednią władzę, to jest dobre pięć, siedem lat więcej.[20]
Przyszłość Centralnego Portu Komunikacyjnego ma być jednym z tematów Rady Gabinetowej[edytuj | edytuj kod]
którą prezydent Andrzej Duda zwołał na 13 lutego 2024 r. Debata o przerwaniu budowy CPK jest bez sensu. PiS tej budowy przecież nawet nie zaczął. Równie dobrze można dyskutować o jakości elektrycznych aut Izera" - napisał w środę szef polskiego rządu w mediach społecznościowych.[21]
Interpelacja do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie zaniechania złożenia wniosków[edytuj | edytuj kod]
07.02.2024 r. Paulina Matysiak, posłanka Nowej Lewicy na portalu X przekazała informację, że skierowała do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej oraz minister Katarzyny Pełczyńskiej-Nałęcz interpelację poselską.Dotyczy ona informacji o tym, że spółka CPK nie złożyła dwóch istotnych wniosków w ramach naboru do Conneacting Europe Facility (CEF) związanych finansowania kolei dużych prędkości na odcinku Łódź-Warszawa oraz węzła kolejowego CPK.Były to działania zaplanowane przez poprzednie kierownictwo spółki, a wymienione inwestycje, zwłaszcza linie KDP z Łodzi do Warszawy, są jednymi z kluczowych.[22]
Marcin Horała mówi o zaciągnięciu hamulca ręcznego w sprawie CPK[edytuj | edytuj kod]
08.02.2024 r. Odpowiadając na pytania posłów Maciej Lasek powiedział, że spółka pod poprzednim kierownictwem, zapłaciła za ekspertyzę, która miała uzasadnić skrócenie realizacji tej inwestycji. "Obecnie spółka ocenia prawdopodobieństwa utrzymania tak brawurowego harmonogramu" - powiedział. Marszałek Szymon Hołownia pytany o stanowisko Trzeciej Drogi ws. budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego "Samą ideą zajmuje się w tej chwili nasz rząd; myślę, że możecie być spokojni, że zostanie tu podjęta pragmatyczna decyzja. Jeżeli Polska potrzebuje CPK, to CPK będzie, natomiast jeżeli okaże się, że CPK potrzebowało PiS, a nie Polska, to nie ma sensu tego projektu kontynuować". [23]
PiS przechodzi do ofensywy w sprawie CPK. Ma już nowy projekt[edytuj | edytuj kod]
08.02.2024 r. Politycy Prawa i Sprawiedliwości obawiają się, że inwestycja w CPK zostanie wstrzymana przez rząd Donalda Tuska. Podczas późniejszej konferencji prasowej Marcin Horała zapowiedział projekt uchwały Sejmu ws. CPK. - W ramach Zespołu Pracy dla Polski pod przewodnictwem Mateusza Morawieckiego przygotowaliśmy projekt uchwały Sejmu. Dzisiaj złożymy go formalnie do Prezydium Sejmu - poinformował. Jak dodał, w uchwale Sejm wzywa rząd do szybkiej realizacji programu inwestycyjnego CPK.[24]
CPK to obok dużych pieniędzy także skok cywilizacyjny dla Polski[edytuj | edytuj kod]
W debacie na ten temat nie wzięli udziału przedstawiciele CPK, Ministerstwa Infrastruktury oraz sam pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek, którzy nie przyjęli zaproszenia do studia.Zdecydowanie więcej pozytywów w budowie CPK dostrzega prezes Warsaw Enterprise Institute Tomasz Wróblewski, który zwrócił uwagę na zupełnie inny aspekt całej sprawy.- Dla mnie budowa tego lotniska to takie cywilizacyjne pchnięcie. Jest rzeczą fascynującą obserwować wzmożenie zainteresowania społecznego tematem dotyczącym lotniska. W 2019 roku, kiedy dużo nas latało, to statystycznie Polak raz wsiadł do samolotu. Nagle całe społeczeństwo zaczyna dyskutować o technikaliach i samym lotnisku. To jest fenomen sam w sobie. My teraz rozmawiamy o przyszłości, przekroczyliśmy taką pułapkę mentalną średniego rozwoju. Polska dla Europy będzie istotnym punktem strategicznym, jeśli stworzy infrastrukturę - ocenił.[25]
Maciej Lasek o CPK: to nie koniec oszczędności[edytuj | edytuj kod]
131 mld zł to koszt całego projektu CPK do 2032 roku. Mikołaj Wild, były prezes CPK, w rozmowie ze mną ocenił, że to o ponad 20 mld zł mniej, niż zakładał PiS. Z czego wynikają te oszczędności? Co „wypadło” z pierwotnych założeń tego programu, który dostaliście w spadku po rządzie Zjednoczonej Prawicy? - Oszczędności wynikają z optymalizacji tych projektów. Skoncentrowaliśmy się na budowie lotniska i rozwoju kolei w Polsce. Nasi poprzednicy od razu chcieli budować przy lotnisku de facto nowe miasto z szeregiem nowych działalności. Te elementy w większości nie miały zabezpieczenia w postaci finansowania, nie miały też wykupionych gruntów. Mieliśmy do czynienia z opowieścią, którą musieliśmy zweryfikować. Doprowadziliśmy też do ustandaryzowania rozwiązań technicznych w części kolejowej. Urealniając ten projekt do 2032 roku, wyszło, że jesteśmy dzięki temu w stanie sporo zaoszczędzić. Kolejarze powiedzieli nam, że to nie jest ich ostatnie słowo. Doskonałym przykładem oszczędności jest planowana przez PiS wielka stacja kolejowa przy lotnisku w Baranowie. Jej koszt został oszacowany na 10 mld zł. My w tej chwili, nie zmniejszając funkcjonalnych możliwości, wybudujemy ją za mniejsze pieniądze. Ona będzie o kilka miliardów tańsza. Takich miejsc, w których można sobie pozwolić na obniżenie kosztów, w tym projekcie jest sporo. [26]
Prezes stowarzyszenia Tak dla CPK Maciej Wilk nie zostawił na koncepcji Laska suchej nitki. " Brak budowy hangarów - czyli LOT w swojej bazie macierzystej nie będzie w stanie realizować byle A Checku samolotów. No geniusze; "Fazowanie" projektu cargo; Stacja kolejowa CPK do zmiany - czyli najpewniej ograniczenie jej przepustowości + pytanie co do przebiegu CMK Północ przez CPK; Powtórzona BREDNIA, że inwestycje na Lotnisku Chopina będą spłacane z zysków spółek-córek. Tak to nie działa; Zapowiedź pozostawienia na Chopinie wojska i VIPów - czyli Warszawiakom nie wybudujemy nowej dzielnicy i nie rozwiążemy tym samym kryzysu mieszkaniowego w stolicy, bo władza musi mieć blisko lotnisko do swojego ekskluzywnego użytku!? To jest ŚWIADOME PSUCIE PROJEKTU.Samo opóźnienie CPK min. o 2 lata + koszty rozbudowy Chopina przyniesie WIĘCEJ STRAT gospodarce niż te ~20 mld deklarowanych oszczędności. A w efekcie wybudują lotnisko bez możliwości obsługi technicznej samolotów i ze zbyt małą stacją kolejową. Zwracam też uwagę na ogólny wydźwięk materiału i zaprezentowany w nim mental. "To nie koniec oszczędności" - chełpi się Minister. To klasycznego kanonu "nie da się" i "to trzeba na spokojnie" dołącza jeszcze fetysz DZIADOWANIA żeby "żadna złotówka nie została wydana niepotrzebnie". Niepotrzebnie to podatnicy fundują wynagrodzenia takiej ekipie. Oni żadnego CPK nie zbudują", czytamy we wpisie Wilka na jego profilu społecznościowym.[27]
Są pierwsze przetargi na audyty CPK.[edytuj | edytuj kod]
09.02.2024 r. Założenie jest takie, że wyniki raportów cząstkowych z tych audytów powinny być znane przed końcem marca. - Pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek ma na bieżąco informować o ustaleniach i postępie audytu – mówi Konrad Majszyk, rzecznik spółki CPK.O terminach publikacji kolejnych przetargów spółka ma wkrótce informować. Wstępne założenia są takie, że kompleksowe wyniki audytu powinny być znane w okolicach połowy roku. Według zapowiedzi Macieja Laska wtedy rząd ma też ostatecznie zdecydować co dalej z poszczególnymi częściami przedsięwzięcia. Ważą się losy przede wszystkim przyszłości lotniska.[28]
Obniżono wymogi dla audytora[edytuj | edytuj kod]
16.02.2024 r. Były dyrektor wykonawczego Centralnego Portu Komunikacyjnego Michał Czarnik poinformował w mediach społecznościowych, że audyt dotyczący harmonogramów lotniskowych CPK może przeprowadzić osoba, która nigdy nie miała doświadczenia w tej materii. Okazało się ze audyt na poprawność harmonogramów lotniskowych CPK może przeprowadzać osoba która nigdy lotniskowych harmonogramów nie audytowała. Właśnie obniżono wymogi dla audytora[29]
Wojewoda mazowiecki zwrócił do uzupełnienia wniosek o decyzję lokalizacyjną w sprawie CPK[edytuj | edytuj kod]
Lasek zaznaczył, że w związku z audytem, rozmowy z inwestorami są zamrożone. "Inwestorzy są w tzw. standby-u" - powiedział.Na pytanie, czy jest gotowy masterplan i projekt terminala, Lasek powiedział, że "inwestycja ma swój masterplan i decyzję środowiskową, natomiast nie ma gotowego projektu terminala, który jest w trakcie realizacji". "Nie została także wszczęta procedura ws. wniosku lokalizacyjnego. Z tego co wiem wniosek został zwrócony do uzupełnienia przez wojewodę mazowieckiego. Spółka ma na to 60 dni" - powiedział pełnomocnik rządu ds. CPK.Zastrzegł, że "jeśli będzie decyzja o budowie CPK, to w tym roku będzie pozwolenie na budowę".[30]
Posłanka Lewicy Anna Maria Żukowska o jednej z przyczyn prób blokowania CPK[edytuj | edytuj kod]
11.02.2024 r. Żukowska stwierdziła:Jest wiele powodów i wiele grup interesów, które są czynnymi szatanami niechcącymi powstania tej inwestycji. Dopytywana przez prowadzącego, o jakie grupy może chodzić, odparła: Takie, które są powiązane z lotniskiem w Modlinie w sposób personalno-finansowy. Jest samorząd województwa mazowieckiego, od lat związany z PSL-em zarząd Portów Lotniczych Modlin. Tam od lat zasiadała rodzina bliska członków zarządu Sejmiku Województwa Mazowieckiego.[31]
CPK musi być bardzo przemyślane - powiedział premier Donald Tusk.[edytuj | edytuj kod]
11.02.2024 r. "My mamy dzisiaj kupować broń, produkować amunicję, bo wiecie, w jakich czasach żyjemy. Mamy poważne potrzeby społeczne. Plan inwestycyjny jest niezwykle ambitny. CPK musi być bardzo przemyślane" - wskazał Donald Tusk. Podkreślił, że zdaje sobie sprawę, ile nadziei budzi "ambitna, fajna inwestycja, która podniesie nasze możliwości infrastrukturalne, cywilizacyjne na wyższy poziom"."Decyzja, jaką podjąłem i w ogóle o innej mowy być nie może, to żeby szybko i obiektywnie ocenić, co z punktu widzenia interesów kraju jest najlepsze, jakie miejsce, jaka skala, którędy mają iść tory pod szybką kolej. To nie jest nic nadzwyczajnego" - stwierdził premier."Ta decyzja musi być przemyślana i nie może mieć kontekstu politycznego, czy ambicjonalnego. Ona musi być trafiona w dziesiątkę. Mogę tutaj dzisiaj w Morągu przed wami powiedzieć, że projekt, który nazywa się CPK, przeprowadzimy w interesie Polski, za publiczne pieniądze, policzone co do grosza. Nie będzie milionów złotych wypłaconych ludziom za koszenie łąki w Baranowie, nie będzie niesprawiedliwych wywłaszczeń. Znowu będziemy stawiali to z głowy na nogi. Tak, żeby nikt w Polsce nie pomyślał, że choćby jedna złotówka została zmarnowana, bo jakiś polityk ma wielkie ambicje" - oznajmił."Wszystkie inwestycje, które mają sens - a o tym sensie będą decydowały fakty, liczby, eksperci, fachowcy, a nie działacze partyjni - zostaną przeprowadzone w taki sposób, który będzie przypominał ten czas, kiedy zbudowaliśmy najdłuższą sieć autostrad w najkrótszym czasie, w ogóle w historii Europy. Bo potrafimy to robić. Jak się za coś zabieramy, to ma to ręce i nogi i nie jest wyrzucaniem pieniędzy w błoto i na końcu nie musimy burzyć tego, co ledwie zbudowaliśmy" - dodał.[32]
Horała odpowiada na zarzuty dotyczące zasadności budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego[edytuj | edytuj kod]
Marcin Horała, były pełnomocnik rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego, wziął pod lupę stanowisko Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN w sprawie Strategicznego Studium Lokalizacyjnego CPK. Stanowisko – jak zaznaczył poseł PiS – które wydaje się podważać zasadność powstania inwestycji. Horała, punkt po punkcie, obala stawiane w opracowaniu zarzuty. Wszystkie opracowania eksperckie potwierdzają zasadność budowy CPK. Warto więc pochylić się nad tym niezwykle rzadkim, które wydaje się być przeciwnego zdania. To Stanowisko Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN w sprawie Strategicznego Studium Lokalizacyjnego CPK[33]
Posiedzenie Rady Gabinetowej, którą zwołał prezydent Andrzej Duda. Jednym z tematów była budowa CPK[edytuj | edytuj kod]
13 lutego 2024 r. premier Donald Tusk w czasie Rady Gabinetowej wyliczył dotychczasowe koszty projektu CPK. Jak mówił, do tej pory na CPK wydano 2,7 mld złotych, w tym 286 mln zł na pensje dla 750 pracowników, 11 mln zł na wynagrodzenie dla zarządu, 27 mln zł na - jak mówił - "promocję, lobbing, propagandę wokół CPK", pół miliarda na program kolejowy czy 708 mln zł na program lotniskowy. Jak informowała wcześniej spółka CPK, w postępowaniu na inwestora strategicznego wybrano już francusko-australijskie konsorcjum Vinci i IFM."Zagraniczni partnerzy to potwierdzenie, że inwestycja ma dobrze skrojony biznesplan, jest przemyślana i gwarantuje wysoką stopę zwrotu. Grupa Vinci specjalizuje się w projektowaniu, budowie i operowaniu projektami infrastrukturalnymi. Jest aktywna w 120 krajach, a w portfelu ma aż 65 lotnisk, np. Londyn Gatwick, Osaka, Manaus czy porty w Lyonie, Lizbonie i Orlando" - informowano w komunikacie. do tej pory największy koszt inwestycji CPK stanowią kontrakty projektowe z międzynarodowymi firmami. .[34]
Premier Donald Tusk powiedział we wtorek, 13 lutego, w Pałacu Prezydenckim, podczas Rady Gabinetowej, o Centralnym Porcie Komunikacyjnym, że "wszystkie dotychczasowe ekspertyzy stawiają pod znakiem zapytania całą inwestycję” - przypomniała na platformie X posłanka partii Razem Paulina Matysiak."Skierowałam dziś po tych słowach do pana premiera interpelację. A o co pytałam: O jakich ekspertyzach mówił dokładnie Pan Premier w przytoczonej wypowiedzi? Proszę o przekazanie ich kopii. Kto zlecił powyższe ekspertyzy, kto je wykonał i kiedy? Proszę o podanie wszelkich informacji w tym zakresie. Jak powyższe ekspertyzy mają się do zapowiadanych audytów odnośnie do projektu CPK?" - napisała Matysiak."Czas na naprawdę merytoryczną debatę, a nie ogólniki" - dodała posłanka.[35] Na pytanie, ale czy premier Donald Tusk przedstawił krytyczne dla Centralnego Portu Komunikacyjnego ekspertyzy, o których mówił w jawnej części posiedzenia Rady, prezydent odpowiedział, że nie i że "nie zna i nie poznał żadnej takiej ekspertyzy"."Powiedziałem wyraźnie premierowi i ministrom, że rozumiem analizy, chęć audytu - mają do tego pełne prawo, ale nie zgadzam się, by to był audyt dla audytu. Czyli aby sprawdzanie trwało cztery lata i było tylko wymówką, aby tej ważnej dla Polski inwestycji nie realizować czy celowo ją opóźniać. Dokładnie to samo dotyczy pozostałych strategicznych inwestycji" - podkreślił prezydent.[36]
Prezydent odniósł się do słów premiera Donalda Tuska nt. poniesionych już wydatków na Centralny Port Komunikacyjny.[edytuj | edytuj kod]
13.02.2024 r. "Kwestia tego, czy pieniądze zostały w sposób optymalny wydane, (to) ja nie mam nic przeciwko temu, żebyście państwo tę kwestię badali. Natomiast miejmy też świadomość, nie popadajmy w taki populizm, żeby mówić, że wydano jakieś pieniądze. Wydano, bo musiały być wydane, zrobić inaczej się po prostu nie dało" - powiedział prezydent.Argumentował, że "tak to jest, że przy tak ogromnych inwestycjach jak CPK, czy elektrownie atomowe, gdzie rzeczywiście wchodzą w grę miliardy (złotych), sam proces przygotowania - zanim jeszcze wystąpi się o pozwolenia na budowę czy zanim jeszcze wystąpi się o decyzje lokalizacyjne czy środowiskowe - to już są ogromne koszty".[37]
Audyt dotyczący CPK. Wiadomo już, kiedy będzie gotowy[edytuj | edytuj kod]
27.02.2024 r. Planujemy zakończenie audytu do końca pierwszego półrocza 2024 r. Dotyczy to procesu oceny rozwiązań lotniskowych i kolejowych" – zapowiedział Lasek. Podkreślił, że część projektów może być analizowana dłużej w przypadku, jeśli ich realizacja została zaplanowana dopiero po 2030 r. "To ten czas, który powinniśmy poświęcić na analizę, czy te projekty mają uzasadnienie" – wytłumaczył.Samorządowcy podczas wtorkowego spotkania apelowali, aby wstrzymać proces związany z uzyskiwaniem decyzji środowiskowej dot. linii 170 do czasu zakończenia audytu. Przedstawiciele CPK odpowiedzieli, że wiązałoby się to z koniecznością zwrócenia dofinansowania z Unii Europejskiej, które zostało pozyskane na cały ogólnopolski projekt.[38]
Wybrane podmioty nie posiadają kompetencji, doświadczenia ani renomy, aby dokonywać eksperckiej opinii[edytuj | edytuj kod]
Według doniesień „rozstrzygnięto przetarg na pierwszy z 8 audytów projektu CPK – w zakresie weryfikacji i oceny harmonogramów dla części lotniskowej oraz kolejowej”. Maciej Wilk poinformował, że „wygrało konsorcjum firm HMJ, Projekt Plus i TECH-TOR z ofertą 387 450 zł - najniższą z 3 złożonych ofert, pomimo oceny doświadczenia eksperta w zakresie inwestycji kolejowych na zero punktów”. Członek zarządu Flair Airlines przyjrzał się wyłonionym firmom i osobom z nimi związanymi. Jak ocenił, „wybrane podmioty nie posiadają kompetencji, doświadczenia ani – przede wszystkim – renomy, aby dokonywać eksperckiej opinii projektu tej skali”. Wygrało konsorcjum firm HMJ, Projekt Plus i TECH-TOR z ofertą 387 450 zł – najniższą z 3 złożonych ofert, pomimo oceny doświadczenia eksperta w zakresie inwestycji kolejowych na zero punktów – czytamy na platformie X. Jest rzeczą absolutnie zatrważającą, że przyszłość strategicznego projektu o budżecie 155 mld zł (Faza 1 do 2030 r. - lotnisko + kolejowy Y), nad którym przez ostatnie lata pracował sztab wysokiej klasy specjalistów, powierzona zostaje trzem firmom-krzakom, które w 2022 miały w sumie: 4,78 mln zł przychodów ze sprzedaży, 3,19 mln zł kapitału własnego; 229 tys. zł zysku netto; i ok. 20 pracowników – zwrócił uwagę były członek zarządu Polskich Linii Lotniczych LOT.[39]
Przetarg na przeprowadzenie w CPK audytu obszaru zatrudnienia i wynagrodzeń wygrała krakowska spółka Nova Praxis.[edytuj | edytuj kod]
W końcu jednak go unieważniono.Marcin Horała wskazuje, że na stronie firmy Nova Praxis, po wybraniu jej angielskiej, nagle pojawiła mu się informacja o internetowym kasynie Sріnаmbа Cаsіnо. Jednak obecnie gdy wejdzie się na stronę firmy Nova Praxis, nie da się wybrać jej wersji anglojęzycznej. Kasyno on-line będzie audytować CPK? Audyt CPK w obszarze wynagrodzeń wygrała firma Nova Praxis. Nie kojarzyłem, ale na pierwszy rzut oka ich strona wygląda poważnie. Myślę sobie - zobaczę wersję angielską. A tam: CASINO SPINAMBA. „Gang Olsena audytuje” - komedia roku — napisał na platformie X Marcin Horała.[40]
05.03.2024 r. Jak dodano, w CPK trwa audyt wewnętrzny prowadzony siłami spółki oraz Biura Pełnomocnika ds. CPK; realizowane są też przetargi na audytorów zewnętrznych.Spółka Centralny Port Komunikacyjny (CPK) została powołana do przygotowania i realizacji Programu wieloletniego Centralnego Portu Komunikacyjnego, obejmującego m.in. budowę nowego lotniska centralnego dla Polski oraz inwestycji towarzyszących - m.in. linii kolejowych, dróg ekspresowych i autostrad.[41]
Premier Donald Tusk potwierdził , że budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego będzie kontynuowana, ale w okrojonej wersji.[edytuj | edytuj kod]
26.06.2024 R. Tusk zapowiedział istnienie tzw. duoportu, na który ma się składać Okęcie i CPK. Premier zapowiedział również potężne dofinansowanie dla portu lotniczego w Modlinie, włącznie z budową nowej autostrady i linii kolejowej z Warszawy. Zaprezentowany projekt nie realizuje właściwie żadnego z celów programu CPK, tj.: budowy środkowoeuropejskiego hubu transportowego; transferu technologii i kompetencji do polskich firm; budowy sieci kolejowej, dzięki której każdy obywatel będzie mieszkał w promieniu 30 minut jazdy samochodem od stacji oferującej liczne i szybkie połączenia po całym kraju; realizacji zobowiązań budowy połączeń w ramach sieci TEN-T (Transeuropejska Sieć Transportowa).[42]
CPK jest projektem, który będzie na siebie zarabiał i będzie tworzył ogromną wartość dodaną dla polskiej gospodarki. Te pół roku, o którym mówimy, to tak naprawdę roczne przesunięcie wielu terminów. Trzeba to rozpatrywać w kategorii utraconych korzyści dla naszego kraju. Trzeba się jednak cieszyć, że decyzja zapadła. Mam nadzieję, że okres tej nieznośnej stagnacji wokół projektu CPK wreszcie dobiegł końca. Prezes CPK w latach 2019-2024 oraz pełnomocnik rządu ds. CPK w latach 2017-2019 obawia się, że oszczędności poczyniono też na komponencie lotniskowym. Sugeruje, że dwie, najbardziej dochodowe inwestycje trafią w prywatne ręce. - To nie byłoby już marnowanie potencjału CPK, to byłaby ekonomiczna głupota - podkreśla. Plan obecnego rządu na CPK wzmacnia też rolę lotniska w Modlinie. - Jest to temat drugorzędny - zaznacza Wild. Inaczej ocenia wagę ruszającej lada miesiąc rozbudowy Lotniska Chopina. - Będzie się ona spłacać do 2037 roku i do tej daty zostanie przesunięte otwarcie CPK - prognozuje.[43]
"Die Welt": "Wypowiedzenie wojny naszemu przemysłowi lotniczemu".[edytuj | edytuj kod]
04.04.2024 r. Autor zwraca uwagę, że budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego nie tylko dzieli Polskę – kojarzony jest bowiem z Prawem i Sprawiedliwością, natomiast partia Donalda Tuska nie należała do entuzjastów budowy portu, ale nawet w samej koalicji rządzącej są zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy CPK. Jak pisze Philipp Fritz, choć projekt nie jest zbyt dobrze znany niemieckiej opinii publicznej, jego wpływ na lotniska w kraju naszego zachodniego sąsiada będzie „ogromny”. Do tej pory Europa Środkowo-Wschodnia nie miała dużego portu lotniczego, takiego jak Frankfurt czy Paryż. Zgodnie z polskimi planami, luka ta ma zostać wypełniona przez CPK. Podróżujący ze wschodu UE nie będą już przesiadać się na zachodnioeuropejskich lotniskach, ale właśnie w CPK. Osoby podróżujące z zachodnich regionów Polski lub Czech nie latałyby już bezpośrednio z Berlin Brandeburg, ale wybierałyby CPK, zwłaszcza jeśli istniałoby połączenie z pociągami ekspresowymi– czytamy.[44]
CPK na liście strategicznych projektów infrastrukturalnych KE[edytuj | edytuj kod]
Lista została stworzona w 2013 roku przez Komisję Europejską we współpracy z państwami członkowskimi. Po ponad 10 latach jest aktualizowana. Projekty na niej obejmują drogi transgraniczne, linie kolejowe, mosty i tunele. Wniosek w tej sprawie złożył rząd Zjednoczonej Prawicy. Procedura trwała 1,5 roku. Oznacza to, że budowa CPK będzie współfinansowana ze środków UE. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza w kontekście przyszłości tego projektu. Decyzja ta będzie zapewne dla premiera Tuska dużym kłopotem wizerunkowym, bo jak wytłumaczy, że polski rząd ewidentnie gra na jego opóźnienie, a tymczasem UE uznaje go za jeden ze strategicznych projektów transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-Ts), będącej kluczowym instrumentem polityki transportowej Unii. Mało tego, zgodnie z rozporządzeniem, państwa członkowskie powinny zapewnić spójność swoich krajowych planów transportowych i inwestycyjnych z priorytetami UE, a także uwzględnić rozwój dziewięciu europejskich korytarzy transportowych. Na liście najważniejszych projektów UE, dzięki negocjacjom rządu PiS, znalazł się również międzynarodowy szlak Via Carpatia, łączący Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym i Morzem Egejskim. Również tzw. „szprycha” nr 7, a konkretnie odcinek kolejowy Katowice-Rybnik-Ostrawa przez Jastrzębie Zdrój (obecnie największe miasto w Polsce bez dostępu do sieci kolejowej) stanie się elementem korytarza: Bałtyk – Adriatyk i został zaliczony przez UE do rozszerzonej sieci bazowej TEN-T.[45]
29.04.2024 r. W opublikowanym wywiadzie w "Rzeczpospolitej" pełnomocnik rządu ds. CPK Maciej Lasek .Pełnomocnik rządu zapowiedział przegląd inwestycji, by w przyszłym roku zaproponować plan rozwoju sieci kolejowych w Polsce. Możliwa jest alternatywa, w postaci dwóch współpracujących ze sobą lotnisk: lotniska Chopina i lotniska w Modlinie, które można zaplanować nie tylko dla linii niskokosztowych, ale również tradycyjnych linii sieciowych, takich jak PLL LOT. (...) Ale na razie na stole jest projekt lotniska w Baranowie, dla którego komplementarnym niskokosztowym lotniskiem byłby Modlin.[46]
W praktyce zapadła decyzja, że nie będzie budowany CPK.[edytuj | edytuj kod]
30.04.2024 r. "W praktyce zapadła decyzja o tym, że nie będzie budowane CPK" - powiedział, odnosząc się do poniedziałkowej informacji o rozbudowie Lotniska Chopina w Warszawie. "Możliwość tej rozbudowy to jest co najwyżej 35 mln pasażerów (rocznie), a więc to jest takie skromne lotnisko. To jest najlepszy dowód na to, że ta operacja, której źródeł trzeba poszukiwać w Berlinie i sądzę że się je tam znajdzie, jest prowadzona" - powiedział Kaczyński. Zdaniem prezesa PiS, budowa CPK jest ważna dla przyszłości kraju, ponieważ z jednej strony wiąże się z dalszym rozwojem gospodarczym w dłuższym okresie prowadzącym do deprowincjonalizacji Polski, a z drugiej strony - ma znaczenie militarne, jako miejsce potencjalnie służące do lądowania ciężkich samolotów transportowych i bojowych. "Polska nie może być krajem peryferyjnym, prowincjonalnym. Musimy się zdecydowanie temu przeciwstawić. Nie mamy wielkiego lotniska i powinniśmy mieć na miarę naszego kraju wielkie lotnisko"[47]
W ramach trwającego w Katowicach 16. Europejskiego Kongresu Gospodarczego (EKG, 7-9 maja 2024 )[edytuj | edytuj kod]
odbyło się branżowe spotkanie pt. „Megalotnisko na nowo”. Mikołaj Wild, prezes spółki CPK w latach 2019-2024 ł: - Zarzuty formułowane przez ministra Macieja Laska wynikają z niezrozumienia procesów inwestycyjnych. Ostateczny kosztorys inwestycji - a nie tylko szacowanie jej kosztów - powstaje dopiero po projektowaniu, a etap projektowania cały czas trwa - stwierdził Wild. zauważył, że nie spodziewał się, że minister Lasek "referując to, co zrobił w ciągu pół roku, 100 procent swojej wypowiedzi poświęci temu, co my (poprzedni zarząd CPK - red.) zrobiliśmy". Zwracał też uwagę, że Centralny Port Komunikacyjny nigdy finansowo się nie „zepnie”, jeżeli nie będzie bazował na pasażerach Lotniska Chopina. To prawda, że prawdopodobieństwo zakończenia tej inwestycji w 2028 roku sięga około 20 proc., jednak jest to przedsięwzięcie wysokodochodowe, ze stopą zwrotu przekraczającą 12,5 proc. Oczywiście jeśli nie będą prowadzone działania mające na celu wywrócenie całego projektu. Takim działaniem byłoby na przykład pozostawienie otwartego Lotniska Chopina po otwarciu CPK - zaznaczył Mikołaj Wild.[48]Prezes Centralnego Portu Komunikacyjnego Filip Czernicki Nie możemy otworzyć nowego lotniska za wcześnie, gdy Okęcie i Modlin wciąż będą miały niewykorzystaną, a uzyskaną dzięki nowym inwestycjom przepustowość.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/dla-mieszkancow/program-lotniskowy/zalozenia-dla-portu-lotniczego-solidarnosc
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/inwestycja/program-wieloletni
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/aktualnosci-2/jest-decyzja-srodowiskowa-dla-odcinka-z-warszawy-do-wezla-cpk-w-tym-tygodniu-przetarg-na-tunel-cpk-w-lodzi
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/aktualnosci-2/top-10-cpk-przeglad-najwazniejszych-wydarzen-w-2023-r
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/zamkniecie-projektu-cpk-nie-bedzie-latwe-polska-musialby-zwrocic-unii-pieniadze,775717.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/cpk-ma-przyniesc-setki-miliardow-zlotych-zysku-inwestycja-zwroci-sie-w-12-lat,762043.html
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/aktualnosci-2/efekt-cargo-cpk-dzieki-wplywom-z-cla-i-vat-lotnisko-zwroci-sie-juz-po-12-latach
- ↑ https://web.archive.org/web/20231020082711/https://www.cpk.pl/pl/aktualnosci-2/efekt-cargo-cpk-dzieki-wplywom-z-cla-i-vat-lotnisko-zwroci-sie-juz-po-12-latach
- ↑ https://web.archive.org/web/20231020082817/https://www.cpk.pl/wp-content/uploads/Efekt-cargo-CPK.-Raport-firmy-EY.pdf
- ↑ https://www.cpk.pl/pl/aktualnosci-2/raport-podsumowania-cpk-wstep-prezesa-cpk-mikolaja-wilda
- ↑ https://www.cpk.pl/wp-content/uploads/Podsumowanie-postepow-w-realizacji-Programu-CPK-2017-2023.pdf
- ↑ https://wpolityce.pl/polityka/680072-morawiecki-punktuje-dziesiec-argumentow-za-powstaniem-cpk
- ↑ https://wpolityce.pl/gospodarka/680364-czy-dotrze-to-do-tuska-brytyjskie-media-zachwycone-cpk
- ↑ https://www.salon24.pl/newsroom/1358966,to-haslo-polaczylo-mlodziez-wszechpolska-i-ruch-osmiu-gwiazd-wszyscy-chca-jednego
- ↑ https://wpolityce.pl/gospodarka/679445-horala-apeluje-do-laska-by-nie-opoznial-i-nie-mrozil-cpk
- ↑ https://wpolityce.pl/polityka/679093-lasek-probuje-dyskredytowac-cpk-eksperci-punktuja
- ↑ https://wpolityce.pl/gospodarka/680817-ma-zaorac-cpk-do-zarzadu-powolano-przeciwnika-projektu
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/wymiana-wladz-w-cpk-sa-zmiany-w-zarzadzie-i-radzie-nadzorczej,801870.html
- ↑ https://www.money.pl/gospodarka/termin-minal-czesc-cpk-bez-dotacji-z-ue-chalupnictwo-6992389555588064a.html
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/pelczynska-nalecz-w-cpk-rozpoczal-sie-3-miesieczny-audyt,802769.html
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/tusk-debata-o-przerwaniu-budowy-cpk-jest-bez-sensu-pis-tej-budowy-nawet-nie-zaczal,802706.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/poslanka-lewicy-donosi-o-duzym-zaniedbaniu-w-cpk-uciekly-pieniadze,802768.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/jeszcze-nie-wbito-lopaty-pod-cpk-a-juz-ponosimy-potezne-koszty,803009.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/pis-przechodzi-do-ofensywy-w-sprawie-cpk-ma-juz-nowy-projekt,803047.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/debata-o-cpk-pokazuje-ze-polacy-wyszli-z-mentalnej-pulapki,802796.html
- ↑ https://web.archive.org/web/*/https://www.wnp.pl/logistyka/maciej-lasek-o-cpk-to-nie-koniec-oszczednosci-tylko-u-nas,852202.html*
- ↑ https://web.archive.org/web/*/https://tvrepublika.pl/Lasek-zapowiada-dalsze-okrojenie-tego-co-jeszcze-zostalo-z-projektu-CPK-Trojskok-Tuska-dostal-zadyszki-zanim-sie-rozpoczal,165314.html*
- ↑ https://forsal.pl/artykuly/9428768,pierwsze-przetargi-na-audyty-cpk-kiedy-wyniki.html
- ↑ https://wpolityce.pl/polityka/681997-audyt-w-cpk-horala-wynik-ustalony-przed-jego-rozpoczeciem
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/lasek-wojewoda-mazowiecki-zwrocil-do-uzupelnienia-wniosek-o-decyzje-lokalizacyjna-w-sprawie-cpk,803642.html
- ↑ https://wpolityce.pl/polityka/681396-kto-blokuje-cpk-zaskakujace-slowa-zukowskiej
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/d-tusk-cpk-musi-byc-bardzo-przemyslane,803828.html
- ↑ https://wpolityce.pl/gospodarka/681560-horala-punktuje-zarzuty-dotyczace-zasadnosci-budowy-cpk
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/rozliczamy-projekt-cpk-oto-koszty-zawartych-kontraktow,804414.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/slowa-donalda-tuska-o-cpk-wywolaly-burze-poslanka-domaga-sie-wyjasnien,804581.html
- ↑ https://www.wnp.pl/parlamentarny/wydarzenia/prezydent-zdradza-kulisy-rady-gabinetowej-wiemy-co-dzialo-sie-za-zamknietymi-drzwiami,804856.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/beda-zmiany-w-ustawie-o-cpk-donald-tusk-na-radzie-gabinetowej-wyliczal-koszty,804458.html
- ↑ https://forsal.pl/transport/aktualnosci/artykuly/9443772,audyt-dotyczacy-cpk-wiadomo-juz-kiedy-bedzie-gotowy.html
- ↑ https://wpolityce.pl/kraj/683385-audyt-dot-cpk-wybrane-podmioty-nie-posiadaja-kompetencji
- ↑ https://wpolityce.pl/polityka/683768-niebywale-uniewazniono-kolejny-przetarg-na-audyt-ws-cpk
- ↑ https://forsal.pl/biznes/aktualnosci/artykuly/9448085,ujawniono-wynagrodzenie-zarzadu-cpk-rozrzutnosc-srodkow-publicznych.html
- ↑ https://web.archive.org/web/*/https://wgospodarce.pl/informacje/142759-horala-cpk-po-amputacji-dobrze-ze-calkiem-nie-zaorali*
- ↑ https://web.archive.org/web/*/https://www.wnp.pl/logistyka/byly-prezes-cpk-ostro-ocenia-pomysl-donalda-tuska-na-megalotnisko-to-bylaby-ekonomiczna-glupota,849751.html*
- ↑ https://wpolityce.pl/swiat/687449-niemiecka-prasa-o-cpk-wypowiedzenie-wojny-naszemu-lotnictwu
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/cpk-na-liscie-strategicznych-projektow-infrastrukturalnych,829073.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/maciej-lasek-budowa-cpk-oznacza-koniec-lotniska-chopina-na-okeciu,829871.html
- ↑ https://www.wnp.pl/finanse/kaczynski-zapadla-decyzja-ze-cpk-nie-bedzie-budowany-musimy-sie-temu-przeciwstawic,830446.html
- ↑ https://www.wnp.pl/logistyka/nie-pytamy-o-to-czy-budowac-cpk-ale-jak-budowac,832356.html