Lista Macierewicza

Lista Macierewicza a właściwie Lista tajnych współpracowników SB i wywiadu wojskowego z 1992 r. – dwa dokumenty przygotowane w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych przez Antoniego Macierewicza w związku z realizacją uchwały lustracyjnej Sejmu z 28 maja 1992 r. (zgłoszonej przez Janusza Korwin-Mikke), zobowiązującej rząd do ujawnienia osób, które w latach 1945-1992 współpracowały ze służbami specjalnymi PRL.

Pierwszy dokument zawierał 64 nazwiska, członków rządu, posłów i senatorów, którzy byli ewidencjonowani przez UB/SB jako ich tajni współpracownicy i został on doręczony Konwentowi Seniorów Sejmu RP. Drugi dokument zawierał 2 nazwiska, Lecha Wałęsy i Wiesława Chrzanowskiego. Z uwagi na piastowane stanowiska (Prezydent RP i Marszałek Sejmu RP), otrzymał on klauzulę o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa. Został przesłany prezydentowi, premierowi, marszałkom Sejmu i Senatu, I. prezesowi Sądu Najwyższego i prezesowi Trybunału Konstytucyjnego. Listę Macierewicza utajniono po obaleniu rządu Jana Olszewskiego, w "nocy teczek" z 4 na 5 czerwca 1992r. (pierwsza cenzura od czasów PRL-u), a za ujawnianie listy grożono poważnymi sankcjami karnymi. Pierwszą gazetą, która odważyła się opublikować listę był tygodnik "Tak", a następnie tygodnik „Najwyższy Czas!

Dopiero w 1997 r. Sejm uchwalił ustawę o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne, lub współpracy z tymi organami (ustawa z dnia 11 kwietnia 1997 r.). Na jej podstawie utworzono Sąd Lustracyjny oraz urząd Rzecznika Interesu Publicznego. Uregulowano również zasady i tryb składania oraz oceny oświadczeń lustracyjnych. Powołany na podstawie tej ustawy sąd lustracyjny oczyścił z zarzutu współpracy m.in. Wiesława Chrzanowskiego. Niektóre z osób, których nazwiska zostały ujawnione w 1992 r., przyznały się do współpracy ze służbami komunistycznej bezpieki (Michał Boni czy Andrzej Olechowski).

W 2007 r. zadania Rzecznika Interesu Publicznego przejęło Biuro Lustracyjne Instytutu Pamięci Narodowej, które działa na podstawie ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów. W 2019 r. nakładem IPN ukazała się książka pt. „Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990” autora: Tomasz Kozłowski. Niniejszy tytuł jest wynikiem syntetycznego spojrzenia na proces transformacji organów bezpieczeństwa w latach 1989-1990. Próbą zaprezentowania oceny z perspektywy trzydziestu lat, które upłynęły od opisywanych wydarzeń. Zamierzeniem autora było ustalenie i uporządkowanie podstawowych faktów, czasem ich zdemitologizowanie, zmierzenie się z wyobrażeniami na temat transformacji.