Jan Olszewski

Jan Olszewski

Polski polityk, adwokat, premier, mąż stanu. Jan Olszewski pochodzi z rodziny kolejarskiej, związanej z PPS. Urodził się 20 czerwca 1930 roku w Warszawie. Kawaler Orderu Orła Białego. Jan Olszewski zmarł 8 lutego 2019 r. W latach okupacji hitlerowskiej od 1943 roku brał udział w konspiracyjnej organizacji harcerskiej Szare Szeregi, był łącznikiem w Powstaniu Warszawskim.

Kariera zawodowa i działalność w PRL-u.

W 1953 roku ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1954 roku rozpoczął pracę naukową w Zakładzie Nauk Prawnych PAN.

W okresie przełomu październikowego 1956 roku należał do zespołu redakcyjnego tygodnika "Po Prostu". Po zamknięciu pisma w 1957 roku został objęty zakazem pracy w dziennikarstwie. W 1962 roku zdał egzamin adwokacki. Od początku swej pracy w adwokaturze prowadził obrony ludzi prześladowanych przez władze PRL. Był obrońcą Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, Janusza Szpotańskiego i innych. W 1968 roku w związku z obroną studentów aresztowanych w czasie manifestacji marcowych w Warszawie został pozbawiony możliwości wykonywania funkcji obrońcy. Na przełomie 1975 – 76 wziął udział w zorganizowaniu Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, tajnej organizacji, stawiającej sobie za cel przygotowanie ideowych podstaw przyszłej, suwerennej polskiej państwowości. Po strajkach czerwcowych w 1976 roku w Radomiu i Ursusie należał do paroosobowego zespołu warszawskich adwokatów, którzy bezinteresownie bronili represjonowanych robotników. Współdziałał z Komitetem Obrony Robotników oraz Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela. W 1975 roku podpisał "List 59" - protest przeciw poprawkom wprowadzającym do konstytucji PRL przewodnią rolę PZPR i sojusz z ZSRR. W 1976 roku bronił w sądach robotników Radomia i Ursusa. Współzakładał KOR i współtworzył "Apel do społeczeństwa i władz PRL" z 23 września tego roku. Nazwisko Jana Olszewskiego, podobnie jak innych zaufanych adwokatów opozycji: Władysława Siły-Nowickiego i Jacka Taylora, celowo nie został umieszczone na liście członków KOR. Ułatwiało to im udzielanie pomocy prawnej robotnikom represjonowanym i sądzonym po tzw. wydarzeniach radomskich '76.

Działalność polityczna w PPN i KOR

W połowie 1976 roku Olszewski zaangażował się - obok Zdzisława Najdera, Andrzeja Kijowskiego, Jana Józefa Szczepańskiego oraz Jana Zarańskiego - w działalność Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. PPN w swym programie identyfikował zjawiska świadczące o panującym w Polsce i wynikającym z 30 lat komunistycznych rządów kryzysie we wszystkich dziedzinach życia i ogłaszało jednocześnie swój cel: formułowanie dalekosiężnych planów działania na rzecz zmiany tej sytuacji. Jednym z najgłośniejszych dokumentów PPN był – wielokrotnie przedrukowywany – tekst "Obywatel a Służba Bezpieczeństwa" pióra Olszewskiego, w którym doświadczony w politycznych procesach obrońca zawarł zestaw porad, jak zachowywać się wobec peerelowskiej bezpieki. W czerwcu 1977 uczestniczył z ramienia KOR-u w ustalaniu rzeczywistych okoliczności zabójstwa Stanisława Pyjasa. Podpisał Deklarację Ruchu Demokratycznego z 18 września 1977 roku, będącą dokumentem programowym środowiska KOR.

Pierwsza" Solidarność" i stan wojenny

W okresie strajków sierpniowych w 1980 roku przygotowywał razem z Wiesławem Chrzanowskim i Władysławem Siła-Nowickim statut organizacji Wolnych Związków Zawodowych. W okresie od sierpnia 1980 roku do grudnia 1981 roku był doradcą Komisji Krajowej "Solidarności" i Zarządu Regionu Mazowsze.

W okresie stanu wojennego bronił działaczy "Solidarności", m. in. Lecha Wałęsy i Zbigniewa Romaszewskiego. W tych latach pełnił funkcję doradcy w Sekretariacie Episkopatu Polski. Występował jako oskarżyciel posiłkowy reprezentujący rodzinę księdza Jerzego Popiełuszki w procesie Jego morderców. W 1989 roku w pertraktacjach "Okrągłego Stołu" udzielał jako ekspert pomocy przedstawicielom strony solidarnościowo – opozycyjnej.W stanie wojennym na prośbę sekretarza Episkopatu Polski arcybiskupa Bronisława Dąbrowskiego prowadził rozmowy z przedstawicielami władzy w sprawie zwolnienia z więzień i obozów internowania osób chorych. Z ramienia Episkopatu Polski był jednym z mediatorów (wraz z Haliną Bortnowską i Andrzejem Stelmachowskim) w rozmowach podczas strajku w Hucie im. Lenina. W grudniu 1988 roku, w związku z planowanymi rozmowami Okrągłego Stołu, współtworzył Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.

Jako członek Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie uczestniczył w rozmowach Okrągłego Stołu.

Działalność polityczna w III RP.

W pierwszych wolnych wyborach do Sejmu RP został wybrany z listy Porozumienia Obywatelskiego Centrum posłem z Warszawy. 5 grudnia 1991 r. Sejm powołał Jana Olszewskiego na stanowisko premiera rządu RP, obalonego 4 czerwca 1992 roku. W 1993 roku uczestniczył w Społecznej Komisji Konstytucyjnej, która współpracując z Komisją Krajową "Solidarności", przygotowała Obywatelski Projekt Konstytucji, podpisanej przez półtora miliona obywateli. W maju 1990 roku Olszewski współtworzył Porozumienie Centrum, które podzieliło się w 1992 roku. Olszewski stanął wówczas na czele Ruchu dla Rzeczypospolitej, by po klęsce wyborczej 19 września 1993 roku stracić przywództwo na rzecz Romualda Szeremietiewa. W grudniu 1995 roku został przewodniczącym Ruchu Odbudowy Polski. Jako poseł III i IV kadencji Sejmu RP przewodniczył Kołu Poselskiemu ROP-u.

Premier od grudnia 1991 do czerwca 1992.

Jednym z ważniejszych momentów w stosunkach rządu z Wałęsą była wizyta prezydenta w Moskwie. Rząd wysłał wtedy do przebywającego już w Moskwie Wałęsy szyfrogram, sprzeciwiający się podpisaniu porozumienia, którego jeden z punktów mówił, że obie strony "stworzą warunki" dla zakładania mieszanych przedsiębiorstw polsko-rosyjskich na terenie baz, opuszczanych przez armię rosyjską w Polsce. Olszewski mówił potem, że ograniczałoby to suwerenność Polski, bo byłyby to dla naszego kraju "spółki przymusowe".„Nie da się tworzyć nowej historii Polski bez odtworzenia jej moralnych fundamentów. Istniejemy jako państwo tylko dzięki temu, że przez pokolenia umieliśmy sprostać wielkim wymaganiom. Chwila obecna stawia nas przed nowym egzaminem. Wolnym narodem, niepodległym państwem, nie mogą rządzić ludzie zniewoleni własną przeszłością” – mówił premier Jan Olszewski w wystąpieniu telewizyjnym wyemitowanym w obu programach TVP wieczorem 4 czerwca 1992 r. Była to ostatnia, skazana na niepowodzenie, próba uchronienia jego gabinetu przed odwołaniem.

Dalsza działalność polityczna Olszewskiego

Przed wyborami prezydenckimi w 1995 roku Olszewski brał udział w organizowanym przez "S" konwencie św. Katarzyny. Konwent miał m.in. rozstrzygnąć spory zwolenników Olszewskiego i Hanny Gronkiewicz-Waltz. Wystartowali oboje, były premier z większym powodzeniem. Jednak w wyborach parlamentarnych nie powtórzył tego sukcesu - jego partia zebrała 5.56 proc. głosów. W 2000 r. Olszewski startował w wyborach prezydenckich. Wycofał się jednak przed głosowaniem, udzielając poparcia Marianowi Krzaklewskiemu. W 2001 r. wybrany do Sejmu z list Ligi Polskich Rodzin (niezrzeszony), wystąpił z klubu latem 2002 r. Olszewski, Tadeusz Kędziak i Henryk Lewczuk utworzyli Koło Poselskie Ruchu Odbudowy Polski. Przed wyborami w 2005 r. utworzył - wraz z Antonim Macierewiczem - Ruch Patriotyczny. Partia nie weszła do parlamentu. W latach 1989-1991 i 2005-2006 Olszewski zasiadał w Trybunale Stanu. Od kwietnia 2006 r. był doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

W 2008 r. Rada Polskiej Fundacji Katyńskiej przyznała mu Medal Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. W 2009 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Orderem Orła Białego.