Edytujesz Roman Dmowski

[[Plik:Roman Dmowski in color.jpg|mały|Roman Dmowski]]'''Roman Stanisław Dmowski -''' (ur. 9 sierpnia 1864 w Kamionku, zm. 2 stycznia 1939 w Drozdowie) Prominentny Polski polityk, wybitny mąż stanu, dyplomata oraz twórca współczesnej koncepcji i ideii narodowej Rzeczypospolitej 

Dmowski był jedną z kluczowych postaci ruchu narodowego w Polsce, współzałożycielem partii Narodowej Demokracji (Endecji) w 1897 roku. Przez pragmatyczne usposobienie postulował monoetniczność narodową Polski chroniąc tym bezpieczeństwo i porządek społeczny 

struktur naszego  państwa .

Święcił tryumfy dyplomatyczne  był członkiem Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu i odegrał istotną rolę w kształtowaniu porozumień pokojowych na rzecz niepodległej Polski.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, Dmowski pełnił funkcję czołowego polityka, uczestnicząc w konferencji pokojowej w Paryżu i zostając pierwszym ministrem spraw zagranicznych Polski w 1919 roku. Był także delegatem do Ligi Narodów i reprezentował Polskę na arenie międzynarodowej. 

== Dzieciństwo i młodość ==
W 1875 roku rozpoczął naukę w III Gimnazjum w Warszawie, które ukończył maturą w 1886 r., poprawiał aż trzy klasy. Podczas uczęszczania do szkoły, w wieku 17 lat (1881) założył tajną organizację uczniowską pod nazwą „Strażnica”, której głównym zadaniem był opór przed rusyfikacją, wyrażony w tajnych wykładach z języka polskiego, historii, geografii i literatury polskiej. We wrześniu 1886 roku Dmowski wstąpił na wydział fizyczno-matematyczny Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (na sekcję nauk przyrodniczych). Po czterech latach nauki ukończył studia, a po złożeniu rozprawy pt. „Przyczynek do morfologii wymoczków włoskowatych” otrzymał „uczony stopień kandydata nauk przyrodniczych”.

== Początek działalności ==
Około 1890 roku rozpoczął współpracę z tygodnikiem "Głos". Aktywnie zaangażował się w obchody 100. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, organizując w Warszawie wielką patriotyczną manifestację. Po ukończeniu studiów, przy wsparciu finansowym z Kasy im. Mianowskiego, wyjechał do Paryża na dalsze kształcenie. W stolicy Francji pojawił się jesienią 1891 roku, po wcześniejszym pobycie m.in. w Szwajcarii, gdzie zapoznał się z Zygmuntem Balickim, którego przekonał do zmian w Lidze Polskiej.

12 sierpnia 1892 roku, wracając z Paryża, został aresztowany przez rosyjską policję podczas przekraczania granicy. Zarzucono mu m.in. udział w wspomnianej manifestacji z 1891 roku. Spędził następne pięć miesięcy w więzieniu śledczym w warszawskiej Cytadeli. 3 stycznia 1893 roku, po wpłaceniu kaucji, został zwolniony z więzienia.

Pomimo dozoru policyjnego, w kwietniu tego roku, razem z Janem Ludwikiem Popławskim, na specjalnie zwołanym posiedzeniu w Warszawie przyczynił się do przekształcenia Ligi Polskiej, której zarzucił brak działań na rzecz odbudowania państwa polskiego, w nową organizację - Ligę Narodową. Następnie przez siedem miesięcy stał na czele jej Komitetu Centralnego.

W napisanej w tym czasie broszurze "Nasz patriotyzm" przedstawił program nowej organizacji, w którym kładł nacisk na nadrzędność interesu narodowego nad podziałami klasowymi i dzielnicowymi.

W listopadzie 1893 roku ogłoszono wyrok w jego sprawie. Po zaliczeniu mu pobytu w Cytadeli do kary, otrzymał pięcioletni zakaz przebywania na terenie zaboru rosyjskiego, z czego pierwsze trzy lata miał spędzić pod dozorem policji. Miejscem jego pobytu stała się Mitawa, położona na południe od Rygi.

Na początku 1895 roku nielegalnie przekroczył granicę rosyjską i zamieszkał we Lwowie. Od marca tego roku jego teksty ukazywały się w "Przeglądzie Wszechpolskim". W lipcu 1895 roku został redaktorem naczelnym tego pisma.

== [[Narodowa Demokracja]] ==
Roman Dmowski odegrał kluczową rolę w Narodowej Demokracji, będąc jednym z jej głównych ideologów, organizatorów i przywódców. Jego działania w ramach tego ruchu można podzielić na kilka głównych obszarów:

# Tworzenie ideologii: Dmowski był głównym architektem ideologii Narodowej Demokracji. Jego koncepcja nacjonalizmu byłego oparta na przekonaniu o konieczności obrony polskości oraz budowie suwerennego państwa polskiego. Wspierał ideę demokracji narodowej, która zakładała władzę opartą na narodzie, oraz sprzeciwiał się asymilacji mniejszości narodowych.
# Organizacja polityczna: Dmowski odegrał istotną rolę w organizacji Narodowej Demokracji. Był współzałożycielem partii, a następnie jej czołowym działaczem i liderem. Pod jego przywództwem Endecja stała się jedną z najważniejszych sił politycznych w Polsce międzywojennej.
# Działalność publiczna: Dmowski był aktywny publicznie jako mówca i publicysta. Często wygłaszał przemówienia i prowadził kampanie, promując idee Narodowej Demokracji oraz angażując się w debatę publiczną na temat kierunków polityki polskiej.
# Działalność międzynarodowa: Dmowski podejmował wysiłki na rzecz uzyskania międzynarodowego poparcia dla sprawy polskiej niepodległości. Był jednym z przedstawicieli Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu i aktywnie uczestniczył w międzynarodowych negocjacjach dotyczących przyszłości Polski po I wojnie światowej.
# Praca dyplomatyczna: Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Dmowski pełnił funkcję polskiego ministra spraw zagranicznych. W tym czasie prowadził aktywną politykę dyplomatyczną, starając się umocnić pozycję Polski na arenie międzynarodowej i realizować cele Narodowej Demokracji w kontekście relacji międzynarodowych.

== Konferencja paryska i traktat wersalski ==
Roman Dmowski odegrał istotną rolę w Konferencji Pokojowej w Paryżu, która miała miejsce po zakończeniu I wojny światowej. Był jednym z przedstawicieli Polskiego Komitetu Narodowego (PKN), który działał na rzecz uznania niepodległości Polski oraz określenia jej granic w traktatach pokojowych.

Dmowski był jednym z głównych architektów polityki polskiej podczas konferencji. Jego starania skupiały się głównie na dwóch głównych celach: uzyskaniu uznania niepodległości Polski oraz uzyskaniu jak najkorzystniejszych granic dla państwa polskiego.

W trakcie konferencji Dmowski prowadził intensywne działania dyplomatyczne, lobbując wśród przedstawicieli mocarstw zachodnich i innych delegacji, aby uzyskać poparcie dla polskich żądań terytorialnych. Jego rola polegała również na obronie polskich interesów w obliczu sprzeciwu ze strony innych państw oraz wypracowywaniu kompromisów w kwestiach spornych.

Dzięki determinacji i dyplomatycznym umiejętnościom Dmowskiego oraz wysiłkom całego polskiego przedstawicielstwa, udało się uzyskać w traktatach pokojowych znaczne obszary, które przyczyniły się do odbudowy i umocnienia niepodległej Polski po latach zaborów.

Jego udział w Konferencji Pokojowej w Paryżu jest uznawany za jedno z najważniejszych osiągnięć Polskiej dyplomacji oraz za ważny moment w historii Polski, który miał długotrwałe konsekwencje dla kształtowania mapy Europy Środkowo-Wschodniej.

== II Rzeczypospolita ==
Roman Dmowski, polityk o ogromnym wpływie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, pełnił wiele istotnych funkcji oraz odgrywał kluczową rolę w polityce zagranicznej i kształtowaniu ruchów narodowych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 roku, został wybrany posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. Jednakże, jego działalność polityczna została na pewien czas przerwana z powodu ciężkiego zapalenia płuc, co skłoniło go do kilkumiesięcznego pobytu na kuracji w Algierze.

W czasie inwazji bolszewickiej w 1920 roku, Dmowski był członkiem Rady Obrony Państwa, jednakże po burzliwej dyskusji z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim zdecydował się zrezygnować z dalszego uczestnictwa. Odsunął się od aktywnej polityki, przenosząc się do Poznania, a następnie do majątku w Chludowie pod Poznaniem, gdzie zajmował się pracami gospodarskimi.

Do aktywnej polityki powrócił jesienią 1923 roku, obejmując stanowisko ministra spraw zagranicznych w rządzie Wincentego Witosa. Jego głównym celem było utrzymanie ładu wersalskiego oraz dbanie o relacje zagraniczne, zwłaszcza z Francją. Dmowski doprowadził m.in. do podpisania polsko-brytyjskiego traktatu handlowego oraz podpisania noty uznającej państwowość ZSRS.

Po dymisji rządu Witosa, Dmowski zintensyfikował działania na rzecz zjednoczenia ruchów narodowych i katolickich, zakładając w 1926 roku Obóz Wielkiej Polski, a następnie w 1928 roku Stronnictwo Narodowe. Porażka endecji w wyborach parlamentarnych w 1928 roku doprowadziła do powstania Stronnictwa Narodowego, którego głównym inicjatorem był Dmowski.

Mimo swojej nieobecności w aktywnej polityce na przełomie lat 20. i 30., Dmowski pozostał niekwestionowanym liderem Narodowej Demokracji i nadal wywierał wpływ na kształtowanie polskiej polityki i społeczeństwa. Jego działania i idee miały długotrwałe konsekwencje dla Polski w XX wieku.

== Choroba i śmierć ==
Po udarze mózgu, który przeszedł w 1937 roku, zamieszkał u swoich przyjaciół, w majątku dworskim Mieczysława Niklewicza we wsi Drozdowo. Tam od 28 grudnia 1938 przechodził zapalenie płuc, zmarł o godz. 1:05 w nocy z 1 na 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie

== Pogrzeb ==
Władze Stronnictwa Narodowego planowały zabalsamować zwłoki Romana Dmowskiego, jednak rodzina Niklewiczów nie wyraziła na to zgody. Koncepcja pochowania Dmowskiego w katedrze poznańskiej obok Mieszka I i Bolesława Chrobrego również nie została zrealizowana z powodu sprzeciwu prymasa Augustyna Hlonda. Uroczystości żałobne odbyły się w Drozdowie oraz w katedrze w pobliskiej Łomży.

Członkowie SN ogłosili sześciotygodniową żałobę. W drozdowskim dworze odprawiono mszę św. pod przewodnictwem ks. Piotra Krysiaka, a następnego dnia trumnę przewieziono do Łomży, gdzie nabożeństwo poprowadził bp Stanisław Łukomski. Następnie trumnę z ciałem przewieziono do Warszawy.

5 stycznia 1939 roku uroczystości kontynuowano w archikatedrze warszawskiej, gdzie przez 14 godzin trumna z ciałem była wystawiona, a hołd zmarłemu oddało około 150 tysięcy osób. Następnie odprawiono mszę św. pogrzebową przez bp. Antoniego Szlagowskiego, po czym Roman Dmowski został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 15 A V 2-5). Według nieprzychylnych Dmowskiemu źródeł sanacyjnych, w pogrzebie wzięło udział 100 tysięcy osób, jednakże według organizatorów mogło być nawet 200-250 tysięcy uczestników, czyniąc to wydarzenie jedną z największych manifestacji narodowych okresu międzywojennego. Kondukt pogrzebowy prowadził biskup Karol Niemira, a wśród obecnych byli były prezydent RP Stanisław Wojciechowski, prezes Stronnictwa Ludowego Maciej Rataj oraz ambasador Japonii Shuichi Sakoh. Brakło natomiast przedstawicieli władz sanacyjnych.

== [[Myśli nowoczesnego Polaka]] ==
Mimo śmierci Romana Dmowskiego zostawił on nam jego opus magnum książkę która oddaje wspaniałą percepcje na temat zjawisk socjologicznych i politycznych redefiniując pojęcie patriotyzmu i tożsamości narodowej :

"Celem mojej książki nie było propagowanie czytelnika na rzecz pewnych dogmatów, ale pobudzenie go do myślenia o rzeczach, które dla mnie mają pierwszorzędną doniosłość moralną. Cel ten lepiej osiągnięty zostanie, gdy czytelnik zobaczy, jak sam autor zastanawia się, zmienia i rozwija swe poglądy pod wpływem spostrzeżeń i doświadczeń. Przeszkadza to uwierzeniu w nieomylność autora, ale należę do tych, którzy się o taka opinię nie starają.
Zresztą „Myśli” moje mają charakter zbyt osobisty, dość mało mają pretensji do tego, by je uważano za obowiązujący wszystkich wyrok w poruszonych kwestiach, dość wyraźnie są, jak to już w poprzedniej przedmowie podkreśliłem, „rodzajem spowiedzi” danego człowieka w danym momencie jego życia, ażebym uważał za możliwe korygować je w każdem wydaniu, jak to się robi z dziełami naukowemi. Quod scripsi, scripsi.
Może to wreszcie pomoże niektórym krytykom do zrozumienia, że nie mają do czynienia z broszurą polityczną".

== Przypisy ==